historia powiatu Jędrzejowskiego

Akademia Krakowska została założona w 1364 roku w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego, i składała się początkowo z trzech wydziałów: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Był to drugi, po powstałym w 1348 roku Uniwersytecie w Pradze, uniwersytet założony w środkowej Europie.
➡️Wśród studiujących byli też studenci pochodzący z terenów obecnej gminy Imielno. Z Opatkowic pierwszymi studentami byli: w 1426r. Adam s. Grzegorza i 1436r. Stanisław s. Stanisława .

Kluczową datą w historii Zagaja jest 31 maja 1365r., to właśnie w akcie z tego dnia opat jędrzejowski Gerard II ndaje  początek  istnieniu  wsi  Sadek,  która  w  kolejnych  wiekach zmieniła nazwę na Zagaje.
Nazwa Sadek  funkcjonowała od II połowy XIVw. do końca XV  wieku.  Nazwy  „Zagaje”  zaczęto  używać  w  XVI  wieku.
Brak jakichkolwiek   poszlak   uzasadniających,   dlaczego   nazwa Sadek  przeszła  w  nazwę  Zagaje.  Najprawdopodobniej  zmiana nazwy  wiąże  się   ze  sprzedażą  wsi  przez  cystersów  rodzinie Rawiczów Dembińskich i późniejszym ich konflikcie z klasztorem o  rozgraniczenie  dóbr.  Następstwem  tego  sporu  było  odłączenie Zagaja  od  parafii  cystersów  i  przyłączenie  do  parafii  Nawarzyce, a następnie do parafii Wrocieryż. 
Analizując    położenie    Zagaja,    można    wywnioskować, że nazwę  uzyskało  od  swego  położenia,  bowiem  ze  wszystkich stron   osada   była   otoczona   lasami.   W średniowieczu   tereny porośnięte   drzewami,  krzakami  były  nazywane  „zagajonymi”, „zagajem”,  „zagajnikiem”. Średniowieczna  małopolska  była  dość gęsto porośnięta lasami stąd też tak duża liczba nazw miejscowości „Zagaje” na tych terenach. W     roku     1397     uchwalono     podział     województwa krakowskiego  na  trzy  powiaty,  Zagaje  znalazło  się  w  powiecie proszowickim  a  po  kolejnej  reformie  w  XVIw.  znajdowało  się w powiecie Ksiązkim (Książ Wielki).
Rejestr  poborów  powiatu  Ksiąskiego  z  1581r.  wymienia nazwę  Zagaje.  Nazwa  Sadek  już  się  nie  pojawiła  w  żadnych dokumentach ani źródłach, dlatego rok 1581 można uznać za datę, w  której  nazwa  „Zagaje”  weszła  już  do  powszechnego  użytku. W kolejnych  wiekach  nazwa ta ulegała przekształceniu i zmianie. W końcu     XIX     wieku     Zagaje     przeszło     w     posiadanie Łuszczkiewiczów.  Nowi  nabywcy  zaczęli używać  w  stosunku do folwarku  i  dworku  nazwy  „Zagaj”.  Nazwa  ta  była  w  użyciu do II wojny światowej.

Motkowice
----------------
W XIX w. posiadały gorzelnie, destylarnię, cegielnię, tartak, pokłady torfu i 3 młyny wodne, składały się z folwarków: Motkowice, Borszowice, Podlas, Siekiera, Antoniów, Koralówka, Osada Młyn, Brzeźnica, Wanat z tartakiem Podbruździe i osad karczemnych ogólnej rozległości 2333 m. W roku 1866 do Motkowic należały dobra Kije i Kliszów, leżące już w granicach pińczowskiego powiatu. Motkowice to dawne siedlisko Porajów. Stąd wywodzić się mieli Motkowscy. K. D. Małopolski wymienia w 1361 r. w różnych przywilejach Mikołaja z Motkowic. W r. 1376 i 1400 wymienieni są bracia z Motkowic, mający różne sprawy w Krakowie: Stanko, Mirogniew i Mikołaj. Długosz wymienia dziedzicem Motkowic Jana Różę w XVW. ), oraz wspomina, że były tu łany kmiece, karczma j zagrodnicy. ) w XVI w. wymienia wl. Motkowic Zygmunta Jarockiego h. Rawa z Jaroszyna, który miał jednocześnie dział w Imielnie, był on synem Stanisława kasztelana zawichostskiego, w 1581 r. był właścicielem Motkowic i wiódł procesy z Duninami z Borszowic. Synowie jego sprzedali Motkowice, które w XVII w. należą do Sciborów Chełmskich. W r. 1692 wł. Motkowic był Andrzej Scibor Chełmski, podstoli sandomierski i pułkownik wojsk koronnych 2SS ).W XVlII w. przechodzą do możnej rodziny Zadorów z Brzezia Lanckorońskich wraz z Kijami i Kliszowem, którzy prócz tego posiadali w okolicy Klucz Wodzisławski. Lanckorońscy po spaleniu się pałacu w Brzeziu tu mieli swoją rezydencję. Od Kazimierza Lanckorońskiego w r. 1866 kupuje dobra Motkowice za 200.000 rb. Konstanty Górski zm. w 1901 r., który z Julii księżniczki Golicynówny miał dwie córki: Marię Kazimierzową hr. Sobańską i Julię Michałową Karską z Włostowa, oraz synów Pawła i Stanisława. Stanisław Górski był wl. Motkowi', po jego śmierci dziedziczy syn - Julian Górski. W latach dwudziestych XX w. folwark został rozparcelowany.

Jan Nowak-Jeziorański w Opatkowicach Murowanych
--------
Jan Nowak-Jeziorański, właśc. Zdzisław Antoni Jeziorański pseud. „Janek”, „Jan Nowak”, „Jan Zych” - kurier i emisariusz Komendy AK i Rządu RP w Londynie. Podczas 2 wojny światowej gościł on kilkakrotnie w Opatkowicach Murowanych.

Jeziorański dowoził wysiedlonemu z Poznania profesorowi Edwardowi Taylorowi książki wypożyczane z Biblioteki Narodowej . W trakcie jednej z wizyt u Taylora w Opatkowicach Murowanych koło Jędrzejowa dowiaduje się , że w niemieckich koszarach w Kielcach pojawiło się wydane w języku niemieckim antyhitlerowskie pismo . Sygnowane było przez nikomu nieznaną , tajną niemiecką organizację działającą wewnątrz Wehrmachtu . Z jego lektury wynikało , że III Rzesza chwieje się w posadach , a w armii narasta niezadowolenie . Niewiele to miało wówczas wspólnego z rzeczywistością , jako że był to okres największych triumfów niemieckich na Wschodzie.
Edward Taylor zamieszkał w Opatkowicach Murowanych w majątkach Jerzego Różyckiego, krewnego matki. Spędził tam całą okupację, zatrudniony jako księgowy. W styczniu 1945 roku zamieszkał w Kielcach,

Legenda o założeniu warzelni soli w Rabce przez cystersów z Jędrzejowa

-----

W XIII wieku tereny obecnej Rabki (miasto w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim) porośnięte były nieprzebytymi puszczami, a jednymi mieszkańcami dorzecza Poniczanki i Słonki były dzikie zwierzęta. Pewnego razu w te okolice zawędrował kupiec Maciej.
Wracał on z podróży z Węgier. Wiózł ze sobą sól i przyprawy z dalekich zamorskich krain: pieprz i wanilię.
Z powodu niekorzystnej pogody zabłądził w lesie i od kilku godzin jeździł w koło. Nadchodziła noc dlatego Maciej rozpalił ognisko. Jego obecność ściągnęła wilki które spłoszyły mu konie.
Fatalna noc jeszcze się jednak nie skończyła. Nad lasem przeszła ogromna burza i ulewa. Wiatr wyrywał drzewa z korzeniami, które upadając dokonywały kolejnych zniszczeń. Jedno z drzew spadło na wóz kupca. Próbował on ratować swój towar, ale przyprawy wysypywały się z pękniętych worków i rozpuszczały w deszczowej wodzie. Po godzinnej walce z żywiołem Maciej był tak zmęczony i zrezygnowany, że postanowił porzucić wóz i towar aby ratować własne życie. Po kilku godzinach dotarł na polanę na której zasnął ze zmęczenia. Gdy się obudził zobaczył wielką polanę, a w dole malowniczo położoną dolinę, pośrodku której płynął niewielki potok. Kupiec zszedł do doliny. Postanowił pozostać w tej okolicy do wiosny. Okolica wydawała się bezpieczna, potok dawał wodę, a lasy bogate były w runo i zwierzynę.
Wybudował szałas, zgromadził zapasy na zimę. W zimowe dni często rozmyślał o domu, ale postanowił że wróci do Krakowa jako bogaty kupiec, nie wcześniej.
Gdy przyszła wiosna kupiec idąc przez las obok miejsca gdzie stracił wóz jego oczom ukazał się dywan fioletowych kwiatów, były przepiękne. Kwiaty te wyrosły dzięki nasionom, które zgubił Maciej jesienią.
Kupiec poczuł pragnienie i zaczął szukać źródła. Wreszcie je znalazł. Napił się wody, ale okazała się słona. Zrozumiał szybko jakim szczęściem obdarował go los. Ze słonej wody można warzyć sól, jak robią to ludzie mieszkający na północy nad morzem. Maciej udał się do Krakowa, tam dowiedział się że tereny na których odkrył słone źródło należą do klasztoru cystersów w Jędrzejowie.
Wyruszył natychmiast do Jędrzejowa. Gdy przybył do klasztoru zdradził zakonnikom swą tajemnice. Za jego radą postanowili założyć w tej dzikiej krainie warzelnie soli. Zarządcą warzelni został kupiec Maciej.
Kupiec powrócił do pięknej doliny wraz z osadnikami z Jędrzejowa, których wysłali z nim zakonnicy. Wybudował nad potokiem warzelnie soli i osadę. Sam zamieszkał na polanie nad doliną.
Do obecnych czasów po działalności pierwszych osadników pozostały tylko nazwy góry Maciejowa, potok Słonka i dzielnica Słone przypominają o warzeniu soli w Rabce oraz kwitnące krokusy na górskich polanach.
Jędrzejów
(na podstawie książki: „Rabka i okolice w podaniach i baśniach ludowych”)